Help, ik heb stress!
Herken jij je in één of meer van de onderstaande punten?
- Voel je je gejaagd?
- Ben je aldoor aan het rennen en vliegen?
- Ben je prikkelbaar of heb je huilbuien?
- Doe je vaak meerdere dingen tegelijk of ervaar je tijdsdruk?
- Heb je hartkloppingen?
- Ben je vermoeid?
- Heb je moeite met ontspannen of slapen?
- Heb je lichamelijke klachten?
- Kan je niet meer genieten van dingen?
- Pieker je veel?
- Heb je last van concentratie- of geheugenproblemen?
Dan is de kans groot dat je last hebt van stress.
Alle ballen in de lucht houden
Je werk vraagt veel van je, van verschillende kanten wordt er een beroep op je gedaan, misschien moet je veel tegelijk doen en in een hoog tempo. Mogelijk doe je er ook nog een cursus of opleiding bij met deadlines, opdrachten, toetsen. En dan wil je het ook nog allemaal goed doen. Daarnaast moeten de kinderen op tijd naar school, de opvang, de sport. De hond moet nog worden uitgelaten. Je hebt nog tig mailtjes te beantwoorden. Er moeten boodschappen worden gedaan, het huis moet worden opgeruimd en het eten gekookt. Er ligt nog een stapel was op je te wachten. Je bent al een paar maanden niet aan de administratie toegekomen. En je moet nu toch eindelijk eens op kraamvisite bij die collega van wie de baby al een half jaar oud is. En oh ja, je moet toch echt eens iemand bellen voor die lekkende douchekraan.
Wie heeft er geen stress?!
Iedereen heeft er wel eens last van, stress. Het is eigenlijk onvermijdelijk in onze maatschappij, waarin we aldoor met zoveel dingen druk zijn. Waarin er voortdurend zoveel van ons wordt gevraagd op verschillende vlakken. We hebben zoveel rollen en taken. Er moet op een dag zoveel gebeuren. En dat vaak in een hoog tempo en veel tegelijk. We moeten werken om geld te verdienen en hebben daarnaast misschien een relatie of gezin. En dan worden we ook nog geacht een sociaal leven te hebben. En natuurlijk moet er ook nog worden gesport voor onze gezondheid.
Ik kan niet alles!
We ‘moeten’ dus nogal wat. We willen een goede partner, ouder, zoon/dochter, broer/zus, vriend/vriendin, collega, werknemer, student of wat niet meer zijn. En dat het liefst allemaal en ook allemaal tegelijk. Maar een dag heeft maar 24 uur en onze energie is niet oneindig. Daarbij staan onze telefoons soms dag en nacht aan, worden we overspoeld met mails, appjes, telefoontjes en trekt ook social media onze aandacht. De economie gaat 24 uur per dag door. Geen stress hebben lijkt een utopie.
Stress geeft allerlei lichamelijke, emotionele en mentale klachten
Dat stress klachten kan geven weten veel mensen wel. Je kunt je gejaagd en rusteloos voelen. Gespannen of voortdurend alert. Het gevoel hebben steeds onder druk te staan of in een overleefmodus gevangen te zitten. Vaak kan je je niet meer goed ontspannen of slaap je minder goed. Je komt niet meer tot rust. Mentaal kan je last krijgen van geheugen- of concentratieproblemen of veel piekeren. Stress heeft ook invloed op onze stemming. Je kunt je somber, geïrriteerd of angstig voelen of huilbuien krijgen. Of het lukt niet meer om echt te genieten van leuke dingen. Als je daar al aan toe komt.
Ons lichaam houdt niet van stress en protesteert
Ook ons lichaam reageert op stress. Het kan signalen gaan geven dat de stress of druk te hoog zijn en misschien klachten ontwikkelen. Je kunt hierbij denken aan gespannen of pijnlijke spieren, hartkloppingen, hoofdpijn/migraine, hyperventilatie of last van je maag en darmen. Stress tast ook ons immuunsysteem aan. Zo kun je ineens veel vaker ziek worden, last hebben van een doorlopende verkoudheid, een ontsteking die niet over gaat, eczeem en vele andere dingen. Je lichaam trekt aan de bel en zegt: het is too much!
Ik wil mijn leven terug!
Herken je dit? Vroeg in de avond zijn alle taken gedaan. Je hebt de hele dag gejakkerd en het is allemaal gelukt. Maar jij bent uitgeteld en kunt geen boe of bah meer zeggen. In plaats van tevreden ben je nog steeds gespannen en onrustig. En denk je aan de to do-lijstjes voor morgen. Je voelt je bejaard. Je bent doodop en uitgeblust. Soms weet je niet meer waar jij bent in het hele verhaal dat jouw leven heet. Je bent alleen maar aan het hollen en vliegen en hebt het gevoel dat je in alles tekortschiet. Waar was de tijd dat je nog eens zin had in een feestje of toekwam aan hobby’s? Dat je een heerlijk lang bad nam, een boek las, een dagje met een vriendin naar de sauna ging? Waar heeft de stress jouw leven gekaapt? En hoe krijg je dat leven terug? Hoe krijg je jezelf terug?
Ik heb toch al Mindfulness gedaan!
Je weet misschien al heel lang dat je eigenlijk teveel stress hebt en voelt dat dit niet goed is voor je lijf. Misschien heb je steeds meer klachten en heb je ook al wel het een en ander geprobeerd. Je bent wellicht op yoga gegaan, hebt een cursus Mindfulness gedaan, gunt jezelf soms een massage, maakt regelmatig een wandeling of doet iets anders wat de stress zou kunnen verminderen. Je voelt je erna weer even ontspannen en lekker in je lijf en denkt, oh ja, nu moet ik dit vasthouden. Maar de volgende dag begint de hectiek weer en ja hoor, daar is de stress weer. Wat doe je verkeerd? Zelfs hierin voel je jezelf falen.
Een beetje stress hebben we nodig
Wat veel mensen niet weten, is dat een beetje stress niet ongezond is. Het is zelfs een hele natuurlijke, en ook gezonde en noodzakelijke reactie van ons lichaam. Gezonde stress helpt ons bijvoorbeeld om goed te presteren in werk of studie. Het maakt ons alert, geconcentreerd en efficiënt. De spanning maakt ons lichaam ook klaar voor actie en dat is nodig om te kunnen reageren op bedreigende situaties. Als het goed is, neemt de stress af wanneer de situatie waarvoor deze nodig was, voorbij is. Het lichaam reguleert zichzelf weer. Lees ook de blog ‘Minder stress, meer ontspanning’
Soms is stress tijdelijk en een logische reactie
Iedereen kent in zijn leven periodes waarin er tijdelijk meer stress is. Het is drukste tijd van het jaar, op je werk moet je aanpoten omdat er collega’s ziek zijn of een familielid heeft extra zorg nodig. Of je verliest je baan en hebt tijdelijk geen of minder inkomen. Ook leuke gebeurtenissen kunnen stress veroorzaken, zoals de geboorte van een kind, een nieuwe baan, huwelijk of een verhuizing. Ook kan er iets ingrijpends zijn gebeurd, zoals een overlijden, scheiding of een ongeluk. Het is heel logisch dat er in dergelijke periodes tijdelijk meer stress is. Als de rust is teruggekeerd, merk je vanzelf dat je stresslevel zakt en je je weer beter kunt ontspannen. Pas als stress langer aanhoudt en chronisch wordt, wordt het een probleem.
Wanneer is stress teveel?
Na een periode van teveel, te grote of te lang aanhoudende stress lukt het ons lichaam soms niet meer om terug te komen in een gezonde balans. De oorspronkelijke trigger voor de stress is mogelijk allang voorbij, maar jouw lijf zit nog steeds in de stressmodus en ervaart klachten. Je blijft je bijvoorbeeld gejaagd voelen en kunt je nog steeds niet goed ontspannen, blijft piekeren of slecht slapen. Of je lijf houdt klachten of je wordt steeds ziek. Het kan zelfs zijn dat deze klachten pas ontstaan als de stressvolle periode eigenlijk voorbij is. Je lijf heeft er nu ruimte voor nu jij niet meer zo hoeft te overleven.
Een natuurlijk evenwicht: gas en rem
Ons lichaam beschikt over een gaspedaal en een rem. Het gaspedaal noemen we ook wel ons sympathische zenuwstelsel en de rem is het parasympathische zenuwstelsel. Het gaspedaal stelt ons in staat over te gaan tot actie door onze hartslag te verhogen, de ademhaling te versnellen en bloed naar de spieren te sturen. Het brengt ons in een actieve en alerte staat om te kunnen werken, nadenken, focussen, sporten, etc.
En weer aan de lader
Als de klus die geklaard moest worden afgerond is, brengt de rem van ons lichaam ons weer in een rusttoestand. In die rusttoestand kan het lichaam uitrusten, kan de spijsvertering goed werken en kunnen andere herstel- en opbouwfuncties plaatsvinden. In de ideale situatie werken deze beide systemen goed samen en volgen ze elkaar automatisch en op een natuurlijke wijze op.
Even gassen, maar niet te lang
Zo kunnen we werken, sporten, actief zijn en vervolgens uitrusten en opladen om daarna weer over te kunnen gaan tot een volgende actie. Wanneer we onszelf langdurig overbelasten of wanneer er een langere periode teveel stress is, raken de beide systemen uit balans en werken niet meer goed samen. De rem kan niet meer tegen al dat gas op, waardoor het lichaam in een parate stand blijft staan en niet meer tot rust komt. Als deze situatie te lang duurt, kan het lichaam dit niet meer bolwerken. Dit kan zelfs resulteren in een burn-out. Het systeem trekt dan als het ware aan de noodrem. En ineens kan je weinig meer. Lees hier hoe stress kan leiden tot een burn-out
Chronische stress: het natuurlijke evenwicht verstoord
Heb jij last van chronische stress? Oftewel van stress die aanhoudt? Die misschien wel wat fluctueert qua intensiteit, maar eigenlijk niet echt overgaat? Waardoor je niet goed kunt ontspannen of rusten of klachten heb gekregen? Dan kan het goed zijn dat jouw natuurlijke balans tussen inspanning en ontspanning is verstoord. Het evenwicht tussen actie en rust. Het is in dat geval belangrijk om dit evenwicht te herstellen. Dit lukt niet altijd alleen. Zeker wanneer het evenwicht te zeer of misschien al meerdere jaren is verstoord is er soms ondersteuning en hulp nodig om de balans van jouw lichaam te herstellen. En om te leren anders met nieuwe stressfactoren om te gaan. Zodat je de balans ook in de toekomst beter leert bewaken.
Stressgevoeliger door een stressvolle jeugd
Wanneer je vroeg in je leven al te maken hebt gehad met stress, kan het zijn dat je daardoor stressgevoeliger bent geworden. Misschien ben je opgegroeid in een gezin waarin iedereen heel druk was of er financiële zorgen waren. Of waarin er veel nadruk werd gelegd op presteren en de lat erg hoog lag. Wellicht was het gezinsklimaat onveilig, waren er ruzies of was er te weinig echte aandacht, koestering, fysiek contact of liefde voor jou. Mogelijk werd er een familielid ziek of gingen je ouders scheiden. Of je moest in het ziekenhuis worden opgenomen en onderzoeken of een operatie ondergaan. Het kan ook zijn dat één van je ouders belast, afwezig, verdrietig, gestrest, overspannen of depressief was.
De stress raakt gevangen in het systeem
Een kind is voor zijn overleving afhankelijk van zijn ouders en de omgeving waarin hij opgroeit. Als ouders niet voldoende zijn afgestemd op de behoeften van het kind, het niet goed gaat met een ouder of er stressfactoren in het gezin zijn, creëert dit grote stress bij het kind. Voor de regulering van deze stress en de bijbehorende emoties in het lichaam heeft een kind zijn ouders nodig. Hij kan dit nog niet alleen. Deze stress kan gereguleerd worden door liefdevol, afgestemd en veilig contact, aanraking, troost, aandacht, oogcontact, het erkennen en spiegelen van de emoties. In dit liefdevolle, afgestemde en veilige contact komt het systeem van het kind weer tot rust, kan het weer ontspannen. Het kind voelt zich veilig, gezien, gesteund.
De regulering ontbreekt
Als de ouders door omstandigheden het kind niet zo goed kunnen begeleiden bij deze stress en emoties, kan het lichaam van het kind niet kalmeren. Het systeem wordt dan niet voldoende gereguleerd. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer de ouders zelf aan het overleven zijn, druk zijn, zorgen hebben, angstig, in de rouw, moe, depressief of (emotioneel of daadwerkelijk) afwezig zijn. Het is dan lastig het kind de zorg en aandacht te geven die het nodig heeft. Er vindt dan onvoldoende regulatie plaats. In dat geval blijft deze stress in het systeem van het kind zitten.
Een al vroeg verstoorde balans
Het kan ook zijn dat er vlak na jouw geboorte al stress was, bijvoorbeeld doordat je te vroeg geboren werd en in de couveuse moest en dus gescheiden werd van je moeder. Of dat je moeder na jouw geboorte ziek werd, een postnatale depressie kreeg of met een verlies te maken kreeg. Misschien gingen je ouders vlak na je geboorte uit elkaar of waren er conflicten tussen je ouders. En wanneer jouw moeder tijdens de zwangerschap gestrest of angstig was, kan jij dit in de buik hebben gevoeld en meegekregen. Als er zo jong al stress is, raakt de balans tussen gas en rem al jong verstoord. De gas en de rem leren in de basis niet goed samen te werken. Er is dus geen goed basisevenwicht, geen goede samenwerking tussen het sympatische en het parasympatische zenuwstelsel.
Een desastreuze optelsom
Zeker als er daarna nog meer stressvolle dingen bij komen, of later in je jeugd of in je volwassen leven, kan dit ervoor zorgen dat je last krijgt van chronische stress. Als er geen goed basisevenwicht is, kan het zijn dat jouw stressniveau ook in ‘rust’ hoger is dan gemiddeld. Op een nieuwe stressfactor zal je daarbij mogelijk sterker reageren. Waardoor jouw stresslevel nog verder stijgt. Doordat gas en rem minder goed samenwerken is het lastiger om deze stress weer te reguleren, waardoor de stress langer aanhoudt en ook na herstel op een hoger level blijft steken.
De balans kwijt
In het bovenstaande geval weet je misschien helemaal niet meer wat een ontspannen staat van zijn is of hoe je kunt uitrusten. Wat een gezond evenwicht is. Misschien ben je wel aanhoudend gespannen en alert. Of je lijf reageert met signalen of klachten die je niet goed kunt verklaren. In dat geval kan het goed zijn om wat ondersteuning te zoeken om terug te komen in een gezond evenwicht. Lees meer over stressgevoeligheid door vroege ervaringen
Tips bij stress die je zelf kunt toepassen
Oké, tot zover de theorie. Misschien wil je nu wel eens weten wat je zelf kunt doen om jouw stress te verminderen. Gelukkig zijn er heel wat simpele dingen die je zelf kunt doen om jouw stresslevel te verlagen:
- Zet elke week ergens een kruis in je agenda, zodat je een vrij dagdeel hebt waarop niets moet
- Neem gedurende de dag regelmatig een korte pauze
- Adem 4 tellen langzaam in en 8 tellen uit. Herhaal dit een aantal maal
- Neem regelmatig even een moment om bewust je voeten te voelen op de grond
- Kijk of je geregeld even naar buiten kan en maak bijvoorbeeld een kleine wandeling
- Plan elke dag 5 minuten (of meer) in om te mediteren: ga lekker zitten en observeer je gedachten, gevoelens en lichamelijke sensaties zonder er iets mee te doen
- Creëer lummeltijd
- Luister regelmatig naar je favoriete muziek
- Doe als je je gestrest voelt alles op een lager tempo, vertraag
- Probeer zoveel mogelijk één ding tegelijk te doen
- Breng tijd door in de natuur
- Maak tijd voor dingen waar je blij van wordt, afspreken met vrienden, hobby’s, sauna, een leuke serie, muziek, het lezen van een mooi boek
- Besteed aandacht aan je lichaam, een warme douche, voetenbadje met een lekkere olie, een bodyscan, gezond en lekker eten, een dekentje, kruik
- Beweeg elke dag een half uur op een manier die jij prettig vindt
Stress zit in je lijf, dus….Lichaamsgerichte therapie!
Zoals je hierboven al hebt gelezen is stress iets wat in je hele systeem zit. In je gedachten, je gedrag, je gevoelens en niet te vergeten in je lichaam en zenuwstelsel. Met alleen praten gaat die stress niet uit je lijf. Om jouw stresslevel effectief te verlagen is het dus slim om dit zo totaal mogelijk aan te pakken. Enerzijds is het belangrijk jouw stress te onderzoeken en te kijken wat voor jou stressfactoren zijn en hoe jij hiermee anders kunt leren omgaan. Ook kan je jouw gedragspatronen onderzoeken die stress geven, zoals teveel hooi op je vork nemen, perfectionisme, zorgen voor anderen en jezelf wegcijferen. Je kunt je nieuwe en gezondere gedragspatronen eigen maken. Daarnaast is het vaak helpend om jouw grenzen te leren voelen en aangeven. En je kunt kijken hoe jij je leven wat anders zou kunnen inrichten, waardoor er meer ruimte komt voor ontladen, opladen, rust en ontspanning.
Ook het lichaam heeft aandacht nodig
Maar ook je lijf heeft aandacht nodig. Als je lijf uit balans is door aanhoudende stress is het nodig deze stress te leren ontladen en jouw lichaam en zenuwstelsel te reguleren en in balans te brengen. Het systeem moet weer leren rusten en ontspannen. Ook is het van belang de signalen van jouw lichaam te leren herkennen en hiernaar te luisteren. Hoe vertelt jouw lichaam je dat er even rust nodig is? Lichaamsgerichte oefeningen en technieken kunnen hierin goede ondersteuning bieden en jou helpen op alle lagen weer in balans te komen. Zeker als je al vele jaren last hebt van stress is het vaak nodig om hierbij hulp te zoeken. Het systeem is dan vaak te erg ontregeld en zal hulp nodig hebben om weer in een goed evenwicht te komen.
Ga jij voor minder stress en een gezonde balans? Kies voor Lichaamsgerichte Therapie Groningen
Herken jij je in het bovenstaande en ben jij eraan toe om jouw stress effectief aan te pakken? Zou je ook meer ontspannen in het leven willen staan? Kan jij ook wel wat hulp gebruiken om jouw balans te hervinden? Wil je leren hoe jij minder stress kunt ervaren? Wil je de signalen van jouw lichaam leren verstaan, zodat je beter voor jezelf en jouw lichaam kunt zorgen? Wil je jouw grenzen beter leren voelen en bewaken? Ik help je graag! Samen kijken we wat er nodig is voor jou om meer ontspannen in het leven te staan. Wil je meer weten over stress en wat Lichaamsgerichte Therapie Groningen voor jou kan betekenen? Neem dan gerust vrijblijvend contact met mij op door het contactformulier in te vullen, mij te bellen of te mailen. Je bent van harte welkom!
Nou, deze column mag wel viral gaan. Hier kan zo’n beetje 90 % van Nederland zich in herkennen. Helder verhaal en goed om het zwart op wit te zetten in plaats van dat het vaag in ons rondzingt “dat we er toch eens iets aan moeten doen”.
God-zij-dank herken ik me er, met name dankzij die lichaamsgerichte therapie!, nu niet meer in. Na decennia van rondtollen in het in deze column beschreven kringetje.
Super goed werk doe je, Jaldhara!